Akcje fantomowe to coraz częściej wykorzystywany mechanizm wynagradzania pracowników. Umożliwia on korzystne rozliczenie z fiskusem oraz lojalność podwładnych. Jak to działa? Czy warto zdecydować się na tę formułę?

 

Wynagrodzenie pracowników – największy koszt prowadzenia firmy

 

Niewątpliwie największym kosztem prowadzenia działalności gospodarczej jest wynagrodzenie pracowników. Chcąc dać podwładnym solidne uposażenie, musimy liczyć się z wysokimi składkami na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, zdrowotne, no i oczywiście zaliczką na podatek dochodowy, które łącznie stanowią niemal kwotę, obejmującą drugie wynagrodzenie netto. Nic zatem dziwnego, że przedsiębiorcy szukają oszczędności na każdym kroku. Rozwiązaniem tego problemu nie jest jednak obniżka wynagrodzeń albo przejście na „umowy śmieciowe”, bo to zniechęca wykwalifikowaną kadrę pracowniczą, która w pierwszym możliwym momencie ucieknie do konkurencji. Ciekawym instrumentem może okazać się jednak akcja fantomowa. W czym rzecz?

 

Czym jest akcja fantomowa?

 

Akcja fantomowa to swoista premia gotówkowa. Firma zawiera ze swoim pracownikiem umowę, przenoszącą na niego instrument finansowy, jakim jest akcja fantomowa. Nie jest to klasycznie rozumiana akcja, ponieważ nie daje jej posiadaczowi absolutnie żadnych uprawnień w odniesieniu do spółki. Nie może być ona utożsamiana z jakimkolwiek prawem udziałowym – w tym prawem głosu. Sens akcji fantomowej opiera się natomiast na możliwości wypłaty określonej sumy środków pieniężnych w przyszłości. Właśnie dlatego mówi się o tym, że akcja fantomowa ma charakter premii.

 

Premia fantomowa – system nagradzania pracowników

 

Tak naprawdę system nagradzania pracowników poprzez przekazanie im akcji, istnieje już od dawna. Początkowo jednak próbowano motywować pracowników poprzez zwykłe, klasyczne akcje.  Ten mechanizm nie sprawdził się, ponieważ pracownicy zbyt często decydowali się na sprzedaż otrzymanych akcji na rynku wtórnym. Papiery wartościowe trafiały zatem do zupełnie przypadkowych osób, a w konsekwencji dochodziło do rozproszenia akcjonariatu. Niedoskonałość konstrukcji tradycyjnej akcji, jako formy wynagradzania pracowników, „uleczył” więc mechanizm akcji fantomowej.

 

Jak działa akcja fantomowa?

 

Uprawnienie do otrzymania świadczenia w określonej wysokości, a zatem zrealizowania swojej akcji fantomowej, ma charakter warunkowy. Aby wypłacić środki – premię gotówkową – konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek. Po pierwsze musi upłynąć termin, na jaki akcja fantomowa została wyemitowana. Po drugie natomiast dany wskaźnik finansowy musi osiągnąć minimalną, określoną w umowie, wartość. Na czym polega realizacja akcji fantomowej? Spółka po prostu wykupuje akcje fantomowe, należące do pracownika, za cenę, którą osiągnęły one w momencie dokonywania tej transakcji. Przy czym warto zaznaczyć, że finalna „premia”, którą otrzyma pracownik jest zdecydowanie wyższa od klasycznej premii gotówkowej. Emisja akcji fantomowych to w pewnym sensie budowanie systemu lojalnościowego.

 

Akcja fantomowa a prawo

 

Skoro już wiemy, czym jest akcja fantomowa w sensie ekonomicznym i praktycznym, warto również zastanowić się, jaką konstrukcję prawną stanowi ten mechanizm. Polskie prawo nie zawiera jednolitej definicji. Jej konstrukcja pozwala jednak na zakwalifikowanie jej do grona pochodnych instrumentów finansowych. Zgodnie bowiem z art. 3 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, pochodnym instrumentem finansowym jest taki instrument, którego po pierwsze – wartość jest zależna od zmiany wartości instrumentu bazowego, to jest określonej stopy procentowej, ceny papieru wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego albo innej podobnej wielkości. Po drugie nabycie nie powoduje poniesienia żadnych wydatków początkowych albo wartość netto tych wydatków jest niska w porównaniu do wartości innych rodzajów kontraktów, których cena podobnie zależy od zmiany warunków rynkowych. Po trzecie natomiast rozliczenie nastąpi w przyszłości.

 

Inne sposoby wykorzystania akcji fantomowych

 

Oczywiście motywowanie pracowników nie stanowi jedynego sposobu wykorzystania akcji fantomowych. Mechanizm ten może przydać się również w innych sytuacjach. Przykładem może być chociażby zamiar podzielenia przez władze spółki wartości ekonomicznej kapitału własnego, ale nie samego kapitału. Jak widać zatem akcje fantomowe mają wiele zalet. W ten sposób możliwe jest przekazanie pracownikom dodatkowych środków pieniężnych oraz zmotywowanie ich do działania, a także zmiana struktury kapitałowej. Dodatkowo spółka może liczyć na korzyści podatkowe. Skoro bowiem realizacja akcji fantomowych generuje zysk, pochodzący z kapitałów pieniężnych, należy go opodatkować tylko stawką 19 procent. Nie ma tutaj mowy o jakiejkolwiek konieczności uiszczania składek ubezpieczeniowych oraz zdrowotnych, a także innych obciążeń, które pracodawca poniósłby, chcąc dorzucić pracownikowi dodatkową kwotę do wynagrodzenia przy zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę.

 

Czy konstrukcja akcji fantomowych ma jakieś wady?

 

Skoro akcje fantomowe mają tyle zalet, dlaczego nie korzysta z nich większość polskich firm? Odpowiedź jest prosta. Chodzi o ryzyko, jakie za sobą niosą. Przedsiębiorcy mogą między innymi spotkać się z problemami, związanymi ze sposobem ujawniania skutków finansowych, które zostały spowodowane emisją akcji fantomowych. Poza tym istnieje zagrożenie, iż koszty, obejmujące opłacenie akcji fantomowych, przewyższą zyski z tego tytułu. No i wreszcie konstrukcja akcji fantomowych może budzić lęk u samych pracowników, którzy ze względu na nieznajomość procedur, nie będą chcieli korzystać z takiej metody premiowania.

 

Akcje fantomowe – opłacalne czy nie?

 

Jesteśmy świadomi tego, jak istotną rolę w prowadzeniu przedsiębiorstwa odgrywa optymalne zarządzanie kosztami, wydatkami oraz uzyskanymi przychodami. Właściwie opracowana strategia działania pozwala na skuteczne rozłożenie ciężaru pomiędzy zabezpieczeniem interesów przedsiębiorcy, a jego obowiązkami i biurokracją. Oferujemy kompleksowe usługi, związane z obsługą zarówno jednoosobowych działalności gospodarczych, spółek cywilnych, jak i spółek osobowych oraz kapitałowych. Szeroka wiedza i wieloletnie doświadczenie naszych specjalistów, pozwoli znaleźć optymalne rozwiązania dla Twojej firmy. Zapraszamy do kontaktu!